Данута Стефанюк. Материалы для обучения РКИ (для польскоговорящих) - файл n1.doc
приобрестиДанута Стефанюк. Материалы для обучения РКИ (для польскоговорящих)скачать (4808 kb.)
Доступные файлы (1):
n1.doc
Materiały do nauki gramatyki języka rosyjskiego
CZĘŚĆ I Danuta Stefaniuk nauczycielka języka rosyjskiego w Publicznym Gimnazjum nr 3 w Białej Podlaskiej
CZASOWNIK (глагол)
WSTĘP
Nauka gramatyki jest ważnym elementem nauki języka. Wypowiedź poprawna gramatycznie jest łatwiejsza do zrozumienia, nie budzi nieporozumień, sprzyja więc przepływowi informacji i ułatwia komunikację, a co więcej, budzi pozytywny obraz mуwiącego jako osoby dokładnej, wykształconej i rzetelnej. Trzeba, więc dbać rуwnolegle o płynność i zrozumiałość wypowiedzi oraz o jej poprawność gramatyczną, gdyż nie są to umiejętności wykluczające się.
Niniejsza publikacja przeznaczona jest dla uczniуw, studentуw i wszystkich uczących się języka rosyjskiego, ktуrzy posiadają średnią znajomość języka i chcą sobie utrwalić i pogłębić wiadomości o czasowniku.
Czasownik to część mowy pełniący w zdaniu funkcję orzeczenia, zaś orzeczenie jest najważniejszą częścią zdania. To ono decyduje o tym, że dane wypowiedzenie klasyfikujemy jako zdanie lub rуwnoważnik, dlatego też o orzeczeniu mуwi się, że pełni funkcję zdaniotwуrczą.
W części teoretycznej omуwione są: bezokolicznik, czasowniki dokonane i niedokonane, strony, tematy czasownika, a także czasy (teraźniejszy, przeszły i przyszły) i tryby (przypuszczający i rozkazujący). Przedstawione wiadomości teoretyczne poparte są licznymi przykładami, ktуre pozwolą łatwiej przyswoić omawiane zagadnienia. W części tej zawarty jest także materiał językowy, ktуry obejmuje najczęściej używane czasowniki rosyjskie rządzące innym przypadkiem niż w języku polskim. Czasowniki podane są w tabeli w formie bezokolicznika. W celu zilustrowania funkcjonowania konstrukcji czasownikowych, przytoczone są odpowiednie przykłady zdaniowe.
Utrwalić nabyte wiadomości o czasowniku pomogą zamieszczone ćwiczenia.
Materiały do nauki gramatyki omawiające czasownik można wykorzystać na zajęciach szkolnych, pozalekcyjnych i lektoratach dla studentуw.
CZASOWNIK (глагол)Czasownikiem nazywamy odmienną część mowy, ktуra oznacza czynność wykonywaną przez przedmiot, lub stan, w ktуrym przedmiot się znajduje. Czasownik odpowiada na pytania:
что делает предмет? (
co robi przedmiot?),
что делается с предметом? (
co dzieje się z przedmiotem?),
в каком состоянии находится предмет? (
w jakim stanie znajduje się przedmiot?), np.
Каменщик строит дом (что делает каменщик?).
Вода испаряется (что происходит с водой?).
Ребёнок спит (в каком состоянии находится ребёнок?).
W zdaniu czasownik pełni funkcję orzeczenia i zgadza się z podmiotem w liczbie i osobie, a w czasie przeszłym także i w rodzaju, np.
рабочий перевыполнил план.
BEZOKOLICZNIK
(
инфинитив)
Formą podstawową czasownika jest bezokolicznik (
неопределённая форма глагола - инфинитив), ktуry nazywa czynność lub stan bez uwzględnienia osoby, czasu i trybu.
Odpowiada na pytanie:
что делать? что сделать?W języku rosyjskim rozrуżniamy następujące formy bezokolicznikуw:
1) Bezokoliczniki zakończone na
–ть (po samogłosce);
jest to najliczniejsza grupa czasownikуw. Tylko kilka bezokolicznikуw na
–ть ma temat kończący się na spуłgłoskę, np.:
грызть, попасть, красть.
W języku polskim odpowiadają im czasowniki zakończone na
–ć, np.:
читать – czytać, летать – latać itp.
2) Bezokoliczniki zakończone na
–ти (po spуłgłosce; ktуrych temat kończy się na spуłgłoski
с,
з,
д lub
й);
Zakończenie
–ти jest zawsze akcentowane, z wyjątkiem czasownikуw z przedrostkami
вы-. W tych czasownikach akcent zawsze pada na przedrostek, np.:
выйти.
Odpowiadają im w języku polskim czasowniki na
–ść (
-źć), np.:
нести – nieść, вести – wieść, везти – wieźć, пойти – pуjść. 3) Bezokoliczniki zakończone na
–чь (niewielka grupa – po samogłoskach);
odpowiadają im w języku polskim czasowniki zakończone na
–c, np.:
печь – piec, лечь – lec, стеречь – strzec, мочь – mуc, помочь – pomуc. Zakończenie tych czasownikуw ulega wymianie -
ч : к lub
ч : г (печь –
пеку; мочь –
могу).
Forma bezokolicznika na
–чь jest jego tematem.
Uwagi: W czasownikach zwrotnych po końcуwkach
–ть,
-ти i
-чь dodajemy partykułę
–ся lub
–сь, np.:
умывать – умываться; нести – нестись; печь – печься. Partykułę tę piszemy łącznie z bezokolicznikiem; odpowiada ona w języku polskim zaimkowi zwrotnemu
się, ktуry pisze się oddzielnie, np.:
myć się. Przy odmianie czasownikуw zwrotnych dodajemy do końcуwek partykułę:
–ся (po spуłgłoskach),
–сь (po samogłoskach)
CZASOWNIKI DOKONANE I NIEDOKONANE
(
глаголы совершенного и несовершенного вида)
W języku rosyjskim, podobnie jak w języku polskim, rozrуżniamy czasowniki dokonane (
совершенный вид) i niedokonane (
несовершенный вид).
Czasowniki dokonane wskazują, że czynność została lub zostanie wykonana, i odpowiadają na pytanie
что сделать? (
co zrobić?), np.:
написать, сделать, рассказать. Czasowniki dokonane mają formy czasu przeszłego i przyszłego prostego (nie mają czasu teraźniejszego).
Od czasownikуw niedokonanych tworzymy czasowniki dokonane przy pomocy:
przedrostkуw
на–,
с–,
из– (
ис–),
про–,
вы–:
писать
– написать бить
– избить печь
– испечь читать
– прочитать лечить
– вылечить przyrostka
–ну–:
кивать
– кивнуть привыкать
– привыкнуть innych tematуw:
брать
– взять ловить
– поймать говорить
– сказать класть
– положитьCzasowniki niedokonane wskazują, że czynność była wykonywana, wykonuje się lub będzie wykonywana, i odpowiadają na pytanie
что делать? (
co robić?), np.:
писать, делать, рассказывать.
Czasowniki niedokonane mają formy czasu teraźniejszego, przeszłego i przyszłego złożonego.
Czasowniki bez przedrostka są w większości czasownikami niedokonanymi, np.:
знать, писать, беречь, сидеть.
Czasowniki
|
Czas teraźniejszy
|
Czas przeszły
|
Czas przyszły
|
dokonane
|
решаю
|
решал
|
буду решать
|
niedokonane
|
________
|
решил
|
решу
|
Czasowniki dokonane tworzą się najczęściej przez dodanie do postaci niedokonanej przedrostkуw, np.:
читать – czasownik niedokonany, lecz
дочитать, прочитать, перечитать – czasowniki dokonane.
Są też czasowniki dokonane bez przedrostkуw, jak, np.:
дать, начать, решить, встретить, лечь, сесть i inne. Od tych czasownikуw tworzy się czasowniki niedokonane najczęściej przez dodanie przyrostkуw:
–
ыва– – высказать
– высказывать –
ива– – разбить
– разбивать –
ева– – созреть
– созревать W niektуrych czasownikach przy tworzeniu postaci niedokonanej zachodzi wymiana samogłosek w rdzeniu, np.:
о : а выбр
осить
– выбрасывать оп
оздать
– опаздывать е : и ст
ереть
– стирать заж
ечь
– зажигать ум
ереть
– умирать Nieliczna grupa czasownikуw występuje w postaci niedokonanej i dokonanej:
атаковать (
atakować, zaatakować)
жениться (
żenić się, ożenić się)
организовать (
organizować, zorganizować)
STRONY CZASOWNIKA (
залоги глагола)
Rozrуżniamy trzy strony czasownika: czynną, bierna, zwrotną.
Strona czynna (
действительный залог).
Podmiot jest wykonawcą czynności przechodzącej na przedmiot w dopełnieniu bliższym. Stronę czynną wyrażają czasowniki przechodnie.
Тучи покрыли всё небо. Девочка читает книгу. Рабочие стоят дом. (Robotnicy budują dom.) Strona bierna (
страдательный залог)
Podmiot doświadcza skutkуw czynności wykonywanej przez przedmiot wskazany w dopełnieniu.
Маленькая лампа освещала комнату. - Комната освещалась маленькой лампой. Рабочие строят дом. - Дом строиться (кем?) рабочими. (Dom jest budowany przez robotnikуw) Przy zamianie strony czynnej na bierną dawne dopełnienie bliższe staje się podmiotem, a dawny podmiot – dopełnieniem w narzędniku.
Strona zwrotna (
возвратный залог)
Podmiot wykonuje czynność wyrażoną w orzeczeniu i jednocześnie doświadcza jej skutkуw.
Павел моет младшего брата. - Павел моется каждый день. Аня одевает маленького брата. – Аня одевается всегда модно и со вкусом.TRYBY I CZASY (
наклонения и времена)
W języku rosyjskim rozrуżniamy trzy tryby:
1) oznajmujący (
изъявительное наклонение), np.:
он работает, я уезжаю;
2) przypuszczający (warunkowy) (
сослагательное наклонение), np.:
он работал бы, я уехал бы;
3) rozkazujący (
повелительное наклонение), np.:
работай, уезжай.
Materiały do nauki gramatyki języka rosyjskiego